7 beproefde presentatietips tegen plankenkoorts

‘Jezus Christus, zeg! Die kans krijg ik nooit meer. Mag ik in de huid van de zoon van God kruipen, durf ik het niet.’ Mijn verlegenheid breekt me op in het voorjaar van 1976. Pasen of geen Pasen: ik wil niet op het altaar staan om zijn lijdensverhaal na te bootsen. Om tot rust te komen, sluit ik een compromis met mijn leraar en meneer pastoor. Ik mag Farizeeër zijn: een Schriftgeleerde. Samen met de Hogepriesters vel ik het oordeel over de man die liefdevol opkomt voor de zwakkeren in de samenleving. Heb ik me zelf verloochend in een rollenspel? Nee, ik ben te verlegen om in de ‘spotlights’ te staan.  En van die plankenkoorts heb ik nog heel lang last gehad. Met onderstaande presentatietips heb ik dit gevoel overwonnen. 

Schroom afwerpen

Verlegenheid heeft me 6 jaar dwars gezeten. In mijn rapportjes op de lagere school is ‘verlegen’ steevast aangevinkt bij de beoordeling ‘omgang met anderen’. Ook de wekelijkse bezoekjes aan opa en oma liggen als een steen op mijn maag. Ik zie er tegenop om nichtjes en tantes een kus te geven bij binnenkomst. Liever verstop ik me achter de rug van mijn vader om snel naar binnen te schieten als opa de deur openmaakt. Uiteindelijk ben ik geworden wat ik als 10-jarig jongetje niet wilde zijn: tekstschrijver of vrij vertaald een Schriftgeleerde. Of met andere woorden: ik beheers de vaardigheden om op schrift (of het beeldscherm) anderen tot actie aan te zetten. Veel liever wilde ik ‘de baas van Veldhoven’ worden. In de afgelopen jaren heb ik de schroom van me afgeworpen. Dankzij onderstaande 7 presentatietips. Nu heb ik geen last van plankenkoorts meer. Had ik die ‘pilletjes’ maar eerder geslikt. Jammer, ik wist niet dat ze ook tegen verlegenheid hielpen.

Presentatietip 1: Ken het onderwerp als je broekzak

Presenteren is een geweldig middel om te demonstreren dat je deskundig bent in je vakgebied. Je publiek verwacht die kennis van zaken ook. Met een groot verwachtingspatroon nemen ze plaats om naar je te kijken en te luisteren. Stel je toehoorders niet teleur. Zorg dat je goed op de hoogte bent van het hoofdonderwerp van je presentatie. Bij wijze van spreken ken je de ins en outs als je broekzak. De kans bestaat dat je een vraagt krijgt, waarop je niet direct het antwoord weet. Het is dodelijk voor je geloofwaardigheid als je je in bochten wringt om maar een antwoord te kunnen geven. Uitstel hoeft geen uitstel re zijn. Leg aan de vraagsteller uit dat je de benodigde informatie niet paraat hebt. En vertel dat je er later op terugkomt. Die belofte moet je natuurlijk wel nakomen.

Presentatietip 2: Wees overtuigd van jezelf, ken je publiek

Overtuigend zijn, is van grote invloed op de geloofwaardigheid van je presentatie. Het is essentieel om een rotsvast vertrouwen te hebben in je eigen verhaal. Als dat vertrouwen ontbreekt, mag je van je publiek niet verwachten dat ze je geloven. Enthousiasme en hartstocht geven het geloof in je zelf een krachtige impuls. Je publiek is hier gevoelig voor. Met ‘dansende poppetjes in je ogen’ je verhaal vertellen, werkt aanstekelijk. Kijk maar eens rustig rond als je presenteert: overal in de zaal zie je (glim)lachende gezichten en fonkelende ogen. Je móét geen presentaties geven, je mág presentaties geven. Als je presenteren ziet als een voorrecht, valt er automatisch een last van je schouders.  Wat ook helpt is het publiek als hoofdpersoon te zien. Je staat er niet voor jezelf. Het is jouw taak om te informeren, te amuseren en te verleiden.

Presentatietip 3: Vertel de waarheid en niks meer dan de waarheid

Mijn moeder zei altijd: ’Eerlijkheid duurt het langst’. Haar wijze les geldt ook voor de overtuigingskracht van je presentatie. Ook al beschik je over een rijke fantasie. De duim van je publiek gaat omlaag als je te veel uit je duim zuigt. Eerlijkheid en authenticiteit slapen bij wijze van spreken op hetzelfde hoofdkussen. Je hoeft je niet anders of beter voor te doen dan je bent. Op een van de posters van Loesje staat niet voor niks: ‘Wees jezelf, er zijn al zoveel anderen’. Een persoonlijk verhaal beklijft veel beter dan een droge opsomming van feiten. En pronken met andermans veren stoot af. Je mag jezelf kwetsbaar opstellen als de presentatie daarom vraagt. Emotie is de bruggenbouwer met je publiek. Als je die brug kunt slaan, hangt iedereen aan je lippen.

Presentatietip 4: Geef je presentatie vorm en inhoud

Zorg ervoor dat je de structuur en de inhoud van je verhaal op hoofdlijnen kent. Structuur geeft houvast aan je inhoud. Daar profiteer je niet alleen zelf van. Ook voor het publiek is het prettig om te weten waar het aan toe is. Zet eerst kernachtig de boodschap en doelstelling op papier. Maak vervolgens voor jezelf een raamwerk met steekwoorden. Met een blikvanger pak je de aandacht van je publiek. Met persoonlijke anekdotes en goede voorbeelden of argumenten houd je die aandacht vast. Vergeet niet om je publiek te trakteren op een uitsmijter. Maak van begin en einde een cirkelredenering. Met samenhang tussen begin en einde vergroot je de kans dat je boodschap beklijft.

Presentatietip 5: Kom goed beslagen ten ijs

Een goede voorbereiding is meer dan het halve werk. Hoeveel tijd steek je in de voorbereiding van een overtuigende presentatie? De ervaring leert dat je een presentatie van 10 minuten met een factor 80 moet vermenigvuldigen. Zo kom je op een gemiddelde voorbereidingstijd van 13,5 uur. De tijd is inclusief het bedenken en in elkaar zetten van een ondersteunende PowerPoint of Prezi. Ben je een getalenteerd spreker, dan heb je minder tijd nodig. Ben je geen natuurtalent? Tel er dan nog enkele uren bij op. Als ik op Fontys Hogescholen het vak Overtuigend Presenteren gaf, klopte dit gemiddelde vrijwel altijd bij de studenten die een hoog cijfer scoorden. Een goede voorbereiding betaalt zich terug. Je bent veel zekerder van jezelf. En geloof me: die zelfverzekerdheid is voelbaar in het publiek.

Presentatietip 6: Leer te variëren in woordkeuze

Moet je je presentatie eerst helemaal uitschrijven en vervolgens als een woordenlijst Duits – Nederlands ‘in je kop stampen’? Nee, natuurlijk niet. Je bent geen toneelspeler die zijn rol letterlijk uit zijn hoofd leert. Ook al heb je plankenkoorts of ben je onzeker over jezelf: je raakt de draad kwijt als je je verhaal letterlijk wilt reproduceren. Je publiek zal die worsteling in één oogopslag zien. Je komt immers niet natuurlijk over. Het is zichtbaar dat je naar de juiste woorden zoekt. Tijdens die zoektocht is er geen interactie of oogcontact met je publiek. Als je structuur en inhoud op hoofdlijnen kent, is het de kunst om te leren variëren in woordkeuze. Je kunt dezelfde boodschap op meerdere manieren over het voetlicht brengen. Als je die kunst beheerst – en dat kost je enkele uren aan voorbereidingstijd – dan mag je acte de présence geven.

Presentatietip 7: Spiegel en vraag om feedback 

Uiteraard ben je benieuwd hoe je overkomt op je publiek. Je presentatie heeft meer om het lijf dan je verhaal alleen. Hoe is bijvoorbeeld de intonatie van je stem? Wanneer leg je een klemtoon en wanneer laat je doelbewust een pauze vallen? Op welke wijze gebruik je je handen om je boodschap non-verbaal kracht bij te zetten? Hoe maak je oogcontact en hoe lang kijk je iemand aan?  Over lichaamstaal en tone-of-voice is veel meer te vertellen. Die uitdaging ga ik in een volgend blog graag aan. Nu volsta ik met de tip om je presentatie te oefenen, totdat je een ons weegt. Oefen eerst op een rustige plek. Ga daarna voor een spiegel staan en vraag je spiegelbeeld om reflectie. Als je spiegelbeeld enthousiast is, ben je klaar voor het grote werk. Tenslotte is het verstandig om te oefenen voor een echt publiek van partner, collega’s en/of vrienden. Laat hen in de huid van je publiek kruipen en vraag om reflectie.

Gek of zo gek nog niet?

Geef je zelf regelmatig presentaties? Of word je binnenkort voor de leeuwen gegooid? Ik ben ervan overtuigd dat je met bovenstaande presentatietips je voordeel kunt doen. Probeer het maar. Hoe dan ook: durf onderscheidend te zijn. Je wordt niet bijzonder door lang genoeg gewoon te blijven.Laat je niet misleiden door het oer-Hollandse credo: ‘Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’. De grens tussen ‘gek’ en ‘te gek’ is flinterdun. Overal waar je ‘te’ voor zet, schijnt niet goed te zijn. Daarom geef ik je nog een laatste tip. Wil je je publiek tevreden stemmen? Doe dan eens gek. Zeker weten dat mensen je verhaal ‘te gek’ vinden.