Jeukwoorden en irritatieverhogende uitdrukkingen

Kinderen laten schrikken of voor de gek houden. In de vijfde klas van de lagere school moest ik op mijn tellen passen. Klasgenoten hadden een fopwinkel in de dorpskern ontdekt. De eigenaars verkochten een keur aan fopartikelen. Van nepkots tot levensechte spinnen en van knalerwten tot mijn persoonlijke favoriet: jeukpoeder.  Je schrok je een hoedje als er een levensechte regenworm in je etui zat. En je kneep je neus dicht als er in je buurt een stinkbommetje ontplofte. Zelf genoot ik ervan als de meester continu in z’n nek of op z’n armen moest krabben. Jeukpoeder was ongenadig. Deze herinnering kwam onlangs bovendrijven toen ik op LinkedIn startte met updates over een equivalent van jeukpoeder: jeukwoorden en andere irritatieverhogende uitdrukkingen. In dit blog zet ik de eerste 10 op een rij. Begin maar vast te krabben.

1. Ontzorgen

Ontzorgen. Ooit een geniaal neologisme van Achmea. Vandaag de dag een term die zijn zeggingskracht verloren heeft. Drukkerijen ontzorgen. Financiële instellingen ontzorgen. Glazenwassers ontzorgen. De hondenuitlaatservice ontzorgt. Jan en alleman ontzorgt. En ik als tekstschrijver? Ik word misselijk als ik dit containerbegrip hoor of lees. Wees eens origineel. Help, ondersteun of begeleid. Coördineer, coach of regisseer desnoods. Maar stop met na-apen, klakkeloos kopiëren en [piep]. Wat vind jij? Herken je je in mijn ergernis. Of blijf je dit ultieme jeukwoord zorgeloos gebruiken? Geef je reactie

2. Ik heb zoiets van

Jeuk. Ondraaglijke jeuk. Dat krijgen veel wandelaars en fietsers in de lente van de brandhaartjes van de eikenprocessierups. Vergelijkbare jeuk krijg ik van de zinsnede ‘Ik heb zoiets van’. Sommige mensen doorspekken complete gesprekken met deze ultieme vorm van vaagtaal. ‘Ik heb zoiets van’ was in 2010 de terechte winnaar van de Vaagtaalverkiezing. Zeg wat je voelt, denkt, ervaart of meemaakt. Wees concreet en haal dit brandhaartje uit je taalgebruik.  Of denk jij hier anders over? Geef je reactie

3. Een stukje

‘Ik hoop dat het management een STUKJE meer verantwoordelijkheid neemt, zodat onze cliënten een STUKJE meer gehoord worden en een STUKJE meer tot hun recht komen’. Ongelofelijk maar waar. Er loopt op deze aardbol iemand rond die deze zin uit z’n strot krijgt. ‘Een stukje …’ heeft een vaste plek gekregen in wollig taalgebruik. Ik stel voor om ‘Een stukje …’ te verbannen. Niet stukje voor beetje, maar helemaal. En als je ‘Een stukje …’niet kunt missen, dan neem je maar een stukje taart. Wat vind jij? Ben je er stuk van als ‘Een stukje …’ verdwijnt? Geef je reactie.

4. Vrijblijvend

Vrijblijvend. Vanochtend kreeg ik weer een aanbod om vrijblijvend een offerte te laten maken voor een website die goed vindbaar is in Google. Het woord ‘vrijblijvend’​ is veel te vrijblijvend en past niet in overtuigend taalgebruik. Jouw tijd en energie zijn niet vrijblijvend. Je voegt waarde toe. Daarom pleit ik ervoor om vrijblijvend achter slot en grendel te doen. Zowel in mondeling als schriftelijk taalgebruik. Stem jij voor of tegen? Geef je reactie.

5. Hopen (als reactie in brief)

Onder veel brieven en voorstellen staat: ‘Ik hoop op een prettige samenwerking’ of ‘Ik hoop dat mijn voorstel in de smaak valt’. Het werkwoord ‘Hopen’ en de overtuigingskracht van je boodschap zijn gezworen vijanden. Als je overtuigd bent van je voorstel of offerte hoef je niet te hopen. Hopen zwakt de zeggingskracht af. ‘Ik kijk uit naar onze samenwerking’ of ‘Ik ben nieuwsgierig naar je reactie’ klinken veel overtuigender. Ben je het met me eens of niet? Geef je reactie.

6. Mensenmens

Waarschuwing: het volgende woord leidt vaak tot allergische reacties. Vanochtend hoorde ik het woord ‘Mensenmens’ weer op de radio. Ik gruwelde direct. Als ik het woord Google blijkt direct: ik ben niet de enige die hier jeuk van krijgt. Dit modewoord roept controverse op. Want wat ben je als je geen ‘mensenmens’ bent? Mensen zijn van nature toch al gericht op anderen. Zo niet, dan bestaat daar een medische of psychologische benaming voor. Wat vind jij: is mensenmens een verrijking van onze taal of hoort dit woord thuis in de prullenbak? Geef je reactie.

7. Naar aanleiding van (en andere voorzetselconstructies)

Sommige creatieve geesten beginnen hun sollicitatiebrief met ‘Naar aanleiding van’. Dat bleek bij een sollicitatieprocedure bij mijn vorige werkgever. Als tekstschrijver hielp ik mee om mijn opvolger te selecteren. Ruim 200 tekstschrijvers in spe reageerden. Als brieven met deze dooddoener openden, verdwenen ze op de stapel ‘Ongeschikt’.  In de vacature vroegen we niet voor niets om ‘creatief taalgebruik’. Voorzetseluitdrukkingen zoals ‘naar aanleiding van’ (over, omdat, na of wegens), ‘met betrekking tot’ (voor of over) en ‘op het gebied van’ (in of over) kun je eenvoudig vervangen door één voorzetsel. Ben jij voor- of tegenstander van voorzetseluitdrukkingen? En hoe luidt jouw eerste zin van een sollicitatiebrief? Geef je reactie.

8. Uitgerold

Het werkwoord ‘uitrollen’ heeft lange tijd een bijrolletje gehad. Steeds vaker vertolkt het een hoofdrol. We rollen wat uit met z’n allen. Merken, concepten, strategieën en stappenplannen rollen we dagelijks probleemloos uit. Ik krijg er meestal spontaan uitslag van. Een keer moest ik gniffelen. Een medewerker van het kabelbedrijf vertelde enthousiast: ‘We rollen de glasvezelkabels straat voor straat uit’. Wat vind jij? Rol jij in jouw vocabulaire de rode loper uit voor ‘uitrollen’? Of ben je net als ik helemaal uitgerold? Geef je reactie.      

9. Kak

‘Kak!’, zei de onderneemster die haar PowerPoint niet aan de praat kreeg tijdens een presentatie. De techniek liet haar in de steek. Hoor ik dat nou goed, dacht ik. Zegt ze nu echt: Kak? Ja hoor, even later herhaalde ze de oerkreet zelfs 3 keer achter elkaar: ‘Kak, kak en nog eens kak!’ Ik was direct genezen. Het Nederlandse ‘Kak’ zeggen in plaats van het Engelse ‘shit’ of het Amerikaanse ‘fuck’ is een modeverschijnsel waar ik niet aan meedoe. Soms helpt het als je je hart even lucht. Ook als je de Bond tegen het vloeken niet tegen je in het harnas wilt jagen. ‘Kak’ klinkt een beetje kakkineus. De vrouw in kwestie sprak het ook uit met een hete aardappel in haar keel. Tot zover het woordje [piep]. Ik trap er niet meer in. Jij wel? Geef je reactie.

10. Ergens een plasje over doen

‘Als iedereen zijn tekst op papier heeft gezet, doet André als tekstschrijver er nog een plasje over’, zei de marketingmanager bloedserieus tijdens het teamoverleg. ‘Ik ga zo meteen liever naar mijn eigen gezeik staan luisteren’, reageerde de lolbroek onder mijn collega’s. Ik voelde direct aan mijn water dat deze uitdrukking bij veel mensen aversie oproept. Ik ben toch geen Manneke Pis. Zo durfde ik na het overleg niet met een stapel paperassen onder mijn arm het herentoilet binnen te lopen. Wat vind jij? Is ‘ergens een plasje over doen’ een aanwinst voor onze taal? Of heb je de neiging om deze uitdrukking op de wc door te trekken of door te spoelen? Geef je reactie.

Nog meer jeukwoorden?

Bovenstaande 10 jeukwoorden en irritatieverhogende uitdrukkingen vormen de eerste oogst van mijn ergernis. Regelmatig plaats ik nieuwe woorden of uitdrukkingen op LinkedIn. Elke update bevat een oproep om je mening te geven of deel te nemen aan de discussie. Als je op de link ‘Reageren’ klikt, kun je nog steeds een bijdrage leveren: opbouwend of genadeloos kritisch. Aan jou de keuze. Heb je suggesties voor deze rubriek op LinkedIn? Plaats dan jouw jeukwoord of irritatieverhogende uitdrukking als uitdrukking, inclusief onderbouwing.

De blogreeks jeukwoorden en irritatieverhogende uitdrukkingen bestaat uit:

• Deel 1: Jeukwoorden en andere irritatieverhogende uitdrukkingen (jeukwoorden 1 – 10)
• Deel 2: Krijg jij ook de kriebels van deze jeukwoorden en uitdrukkingen (jeukwoorden 11 – 20)
• Deel 3:  Irritatiegevaar: pas op met gebruik jeukwoorden (jeukwoorden 21 – 30)
• Deel 4: Pas op, deze jeukwoorden zorgen gegarandeerd voor ergernis (jeukwoorden 31 – 40)