Wissel korte en lange zinnen af
Heb je wel eens een ambtelijke of een juridische tekst onder ogen gehad? Waarschijnlijk wel. En wat vond je van de leesbaarheid van deze tekst? De kans is groot dat je al na enkele zinnen afhaakte. Of dat je na enkele keren herlezen nog steeds niet begreep wat de boodschap van de tekst was. Als je een tekst met enkel en alleen lange zinnen leest, loop je gegarandeerd vast. Vergelijk zo’n tekst op papier of het beeldscherm maar eens met spreektaal. Om de leesbaarheid van een tekst te vergroten is, is er een duidelijke stelregel: wissel korte en lange zinnen af.
Wel of geen Jip-en-Janneketaal?
Als tekstschrijver hoor ik het steeds vaker: ik wil een tekst in Jip-en-Janneketaal. Zo’n opmerking kun je letterlijk en figuurlijk opvatten. In letterlijke zin slaat het natuurlijk nergens op om volwassen mensen tekst en uitleg te geven in kleutertaal. In de door Fiep Westendorp geïllustreerde boekjes van Annie M.G. Smidt zijn de zinnetjes die Jip en Janneke uitspreken kort en krachtig. Ik zal je een voorbeeld geven. Jip en Janneke hebben dorst.
Janneke schenkt twee glaasjes ranja in.
Jip drinkt het glas in een teug leeg.
‘Lust je nog een beetje ranja’, vraagt Janneke.
‘Dat is goed’, zegt Jip. ‘Want ik heb zo’n dorst’.
Valt het je op hoe staccato het klinkt als je zo’n tekst voorleest. Je moet er toch niet aan denken dat elke tekst voor volwassen op deze wijze geschreven is. Zonder bijzinnen, zonder verwijswoorden en zonder verband. In figuurlijke zin is Jip-en-Janneketaal een metafoor geworden voor begrijpelijk taalgebruik: eenvoudige woorden, duidelijke uitleg en korte zinnen.
Geef ritme aan je tekst
Een prettig leesbare tekst heeft ritme. Zorg dus voor de juiste afwisseling tussen korte en langere zinnen. En durf eens na één woord een punt te zetten. Net als in een muziekstuk krijg je zo een fijne cadans in een tekst. Ga hierbij niet geforceerd te werk. Sommige zinnen hebben nu eenmaal meer woorden nodig om een boodschap goed over te brengen. Als een zin uit meer dan 13 – 15 woorden bestaat, moet je achterdochtig worden. De kans is groot dat je zo’n zin in tweeën kunt hakken door op tijd een punt te plaatsen. Deze tip geldt vooral voor de zogenoemde samengestelde zinnen met ‘en’. Ik zal een voorbeeld geven.
Oorspronkelijke versie:
- Jan en zijn vrouw Marlies zijn door het dolle heen als ze horen dat U2 in Nederland optreedt én ze besluiten direct om in de rij te gaan staan om twee kaartjes voor het concert te kopen. (samengestelde zin, 37 woorden)
Verbeterde versie:
- Jan en zijn vrouw Marlies zijn enthousiast als ze horen dat U2 in Nederland optreedt. Ze gaan in de rij staan om twee kaartjes te kopen. (2 zinnen, 15 en 11 woorden)
Tips om te variëren in zinslengte
- Maak van samengestelde zinnen twee verschillende zinnen
- Zet eens een punt na een woord dat je extra nadruk wilt geven
- Begin een zin gerust met ‘En’, ‘Of’, ‘Maar’ (ook al mocht dat vroeger niet van de juffrouw of meester)
- Schrijf zo veel mogelijk actief, vermijd de lijdende vorm.
- Een zin met bijzin is geen probleem. Voorkom een aaneenschakeling van bijzinnen
Twijfel je over de lengte van je zinnen? Lees de tekst dan eens hardop voor. Als je stem hapert of als je vastloopt, is er werk aan de winkel.
Maak kringen in het water op social media
Gratis 11 beklijvende tips
Abonneer je op Plakkracht – de digitale nieuwsbrief van Andries tekst, training & advies. En ontvang het inspiratieboekje ‘Gereedschap van de tekstschrijver’ als welkomstcadeau: 10 gereedschappen met plakkracht en 1 uitsmijter.
Andries tekst, training & advies verstuurt nieuwsbrieven via MailPoet. Als je je aanmeldt, ga je ook akkoord met de privacy en algemene voorwaarden van Mailpoet.
