Wat is een lijdende vorm?
Zinnen met een lijdende vorm zijn herkenbaar aan de combinatie van het hulpwerkwoord ‘zijn’ of ‘worden’ met een voltooid deelwoord. De lijdende vorm – ook wel ‘passief’ genoemd – is de tegenhanger van de bedrijvende of actieve vorm. Bij een actieve zin is de handelende persoon het onderwerp. Bij een lijdende vorm is is de handelende persoon niet het onderwerp, maar het lijdend voorwerp. De transformatie van onderwerp naar lijdend voorwerp is de reden dat deze zinsconstructie ‘lijdende vorm’ heet.
Verschil bedrijvende en lijdende vorm
Soms bevat een zin in de lijdende vorm ook een bepaling met ‘door’, maar dat hoeft niet. Onderstaande voorbeelden illustreren het verschil tussen de lijdende en de bedrijvende vorm:
- Actief: De spelers van het winnende team nemen de beker in ontvangst.
- Passief (met door): De beker wordt in ontvangst genomen door de spelers van het winnende team.
- Passief (zonder door): De beker wordt in ontvangst genomen.
Wees zuinig met de lijdende vorm
Als tekstschrijver ben ik geen fan van de lijdende vorm. Ik schrijf mijn teksten bij voorkeur in de bedrijvende of actieve vorm. Actieve zinnen geven vaart aan een tekst. Passieve zinnen hebben een vertragende werking op de leesbaarheid, omdat ze vaak complex zijn. Bovendien komen passieve zinnen – zonder handelende persoon – onpersoonlijk over. Natuurlijk is het geen probleem als een tekst een enkele lijdende vorm bevat. De vertraging en de onpersoonlijke insteek treden vooral op bij een een aaneenschakeling van zinnen in de lijdende vorm, zoals je die vaak in ambtelijke teksten of wetenschappelijke publicaties tegenkomt. Onderstaande tekst bevat meerdere lijdende vormen.
‘De Nederlandse voetballers die door hun clubcoach op de bank worden gezet bij wedstrijden van hun eigen team, worden in het vervolg niet meer geselecteerd voor Oranje door Ronald Koeman. Hoe lang ze gepasseerd worden door de bondscoach werd niet helemaal duidelijk gemaakt tijdens de persconferentie van afgelopen vrijdag.’
Nog niet overtuigd? Graag zet ik 10 redenen op een rij om actief te schrijven en de lijdende vorm te vermijden.
Wanneer gebruik je de lijdende vorm wel?
Soms is het zinvol of onoverkomelijk om de lijdende vorm wel te gebruiken. In de volgende gevallen is de lijdende vorm bruikbaar.
- Direct aanspreken van de lezer is – bijvoorbeeld uit beleefdheid – niet gewenst: ‘In deze klas worden meerdere meisjes geïntimideerd door jongens.’
- De handelende persoon is niet bekend: ‘Met man en macht wordt er door de strandwacht naar het vermiste jongetje gezocht.’
- Voorkomen van een directe verwijzing naar jezelf als schrijver (ik-persoon vermijden): ‘In het volgende hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de 12 archetypes of basiskarakters van storytelling.’
- De verantwoordelijke, handelende persoon is niet van belang: ‘De uitnodigingen voor het seminar worden volgende week verstuurd.’
- Laten doorklinken dat je het oneens bent met de boodschap of dat je je ervan wilt distantiëren: ‘De Portugees José Mourinho wordt door voetballiefhebbers beschouwd als een van de onsympathiekste voetbaltrainers van het gilde.’
- De zin beter laten aansluiten op de vorige zin: ‘Daley Blind kreeg van scheidsrechter Bas Nijhuis een onterechte rode kaart. De rode kaart werd door de arbitragecommissie van de KNVB geseponeerd.’
Maak kringen in het water op social media
Gratis 11 beklijvende tips
Abonneer je op Plakkracht – de digitale nieuwsbrief van Andries tekst, training & advies. En ontvang het inspiratieboekje ‘Gereedschap van de tekstschrijver’ als welkomstcadeau: 10 gereedschappen met plakkracht en 1 uitsmijter.
Andries tekst, training & advies verstuurt nieuwsbrieven via MailPoet. Als je je aanmeldt, ga je ook akkoord met de privacy en algemene voorwaarden van Mailpoet.
